Τι είναι η αλλεργία;

Η αλλεργία είναι μια υπερβολική αντίδραση του αμυντικού συστήματος του οργανισμού σε ένα, κατά τα άλλα, αθώο αντιγόνο (δηλαδή μια πρωτεϊνη) που ονομάζεται αλλεργιογόνο. Η ετυμολογία της λέξης προέρχεται από το άλλος (=διαφορετικός από το φυσιολογικό) και έργο (=δράση του οργανισμού). Δηλαδή αλλεργία σημαίνει "λάθος δράση". Η αλλεργία χαρακτηρίζεται από τα εξής:

δεν συμβαίνει ποτέ την πρώτη φορά που το σώμα μας θα έρθει σε επαφή με ένα αλλεργιογόνο

μετά την πρώτη φορά που θα εκδηλώθει, εκδηλώνεται σε κάθε επαφή με το ίδιο αλλεργιογόνο

είναι μια αντίδραση άμεση, που συμβαίνει μέσα σε λεπτά από την επαφή με το υπεύθυνο αλλεργιογόνο

Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή:

Για να αναπτυχθεί η αλλεργία πρέπει πρώτα να προηγηθεί η λεγόμενη ευαισθητοποίηση σε ένα αλλεργιογόνο. Ευαισθητοποίηση ονομάζουμε τη διαδικασία κατά την οποία η άμυνα του οργανισμού (που καθημερινά "σκανάρει" χιλιάδες αντιγόνα) ερχόμενη σε επαφή με ένα αλλεργιογόνο, αντί να το αγνοήσει όπως θα ήταν το σωστό, δίνει το σήμα σε ειδικά κύτταρα να παράγουν αντισώματα για να καταπολεμήσουν το συγκεκριμένο αλλεργιογόνο. Η ευαισθητοποίηση μπορεί να συμβεί οποτεδήποτε στη χρονική διάρκεια της ζωής του ατόμου, από την πρώτη φορά που θα έρθει σε επαφή με το αλλεργιογόνο κατά την παιδική ηλικία μέχρι την πολλοστή φορά στην ενήλικο ζωή.

Τη χρονική στιγμή που θα συμβεί η ευαισθητοποίηση δεν εκδηλώνονται συμπτώματα αλλεργίας, γιατί το αμυντικό σύστημα χρειάζεται κάποιες μέρες για να παράγει τα αντισώματα. Τη δεύτερη φορά όμως (μετά από την ευαισθητοποίηση) που ο οργανισμός θα έρθει σε επαφή με το αλλεργιογόνο θα εκδηλωθεί η αλλεργία.

Προσοχή όμως: ορισμένα φυσιολογικά (με την έννοια του μη αλλεργικού) άτομα που έχουν ευαισθητοποιηθεί για ένα ή περισσότερα αλλεργιογόνα, δηλαδή έχουν κατασκευάσει αντισώματα γι' αυτά, δεν εκφράζουν συμπτώματα όταν έρθουν σε επαφή με τα αλλεργιογόνα αυτά. Δηλαδή μένουν πάντα στη φάση της ευαισθητοποίησης χωρίς ποτέ να "περνάνε" στο στάδιο της κλινικής αλλεργίας και της εκδήλωσης συμπτωμάτων. Τους ανθρώπους αυτούς τους ονομάζουμε απλώς ευαισθητοποιημένους και όχι αλλεργικούς. Περισσότερα γι' αυτό το θέμα διαβάστε εδώ.

Τα αλλεργιογόνα μπορεί να εισέλθουν στον οργανισμό μας με τέσσερις τρόπους:

από το αναπνευστικό σύστημα με την εισπνοή

από το πεπτικό σύστημα με την κατάποση

από το δέρμα όταν η κατασκευή του παρουσιάζει μικρά κενά όπως στην ατοπική δερματίτιδα

με ένεση όπως συμβαίνει στην αλλεργία σε ενέσιμα φάρμακα

Όταν το αλλεργιογόνο εισέλθει στον οργανισμό θα έρθει σε επαφή με τα ειδικά για αυτό το συγκεκριμένο αλλεργιογόνο αντισώματα (τα οποία υπάρχουν παντού στο σώμα μας) και θα ενωθεί με αυτά. Η ένωση θα προκαλέσει μια σειρά γεγονότων στον οργανισμό, όπως π.χ. την ενεργοποίηση των κυττάρων που λέγονται μαστοκύτταρα και την απελευθέρωση μιας ουσίας που λέγεται ισταμίνη. Η ισταμίνη μαζί με άλλες ουσίες που παράγονται θα προκαλέσει τα συμπτώματα της αλλεργίας.

Πως μπορεί να εκδηλωθεί μια αλλεργία; Με έναν από τους παρακάτω τρόπους:

ως ρινίτιδα, με φταρνίσματα, φαγούρα στη μύτη, καταρροή και μπούκωμα της μύτης

ως επιπεφυκίτιδα, με φαγούρα, κοκκινίλα και δάκρυσμα των ματιών

ως άσθμα, με βήχα και δύσπνοια

ως δερματική αντίδραση, με κνίδωση ("πετάλες" ή "καντήλες" ή "φλουμπέτες"), αγγειοοίδημα (πρήξιμο στα πιο μαλακά μέρη του σώματος, όπως βλέφαρα και χείλη) και με έντονη φαγούρα

ως αντίδραση από το πεπτικό, με ναυτία, εμετούς, πόνο στην κοιλιά και διάρροια

ως πτώση της πίεσης του αίματος, με ζάλη, διαταραχές στην όραση και λιποθυμία

και τέλος, ως αναφυλακτική αντίδραση που αποτελεί συνδυασμό, σε άλλοτε άλλο βαθμό, των ανωτέρω εκδηλώσεων

Ο τρόπος που εκδηλώνεται η αλλεργία είναι διαφορετικός για κάθε αλλεργιογόνο και για κάθε ασθενή. Για παράδειγμα τα τροφικά αλλεργιογόνα όπως το γάλα και το αράπικο φιστίκι μπορεί να προκαλέσουν με την κατάποσή τους από τον ασθενή εκδηλώσεις μόνο από το δέρμα (κνίδωση- αγγειοοίδημα), σπανιότερα μόνο από το πεπτικό (εμετούς και πόνο στην κοιλιά) ή συνδυασμό εκδηλώσεων από δέρμα, πεπτικό, αναπνευστικό (άσθμα και ρινίτιδα) πράγμα που συνιστά την αναφυλακτική αντίδραση. Από την άλλη πλευρά, ένα εισπνεόμενο αλλεργιογόνο όπως η γύρη της ελιάς προκαλεί συμπτώματα κατ’ εξοχήν από το αναπνευστικό δηλαδή ρινίτιδα και άσθμα. Σπάνια, ένα εισπνεόμενο αλλεργιογόνο μπορεί να δώσει συμπτώματα από το δέρμα και εξαιρετικά σπάνια να προκαλέσει αναφυλακτική αντίδραση. Αντίστοιχα, τα συμπτώματα για κάθε διαφορετικό ασθενή είναι ιδιαίτερα και χαρακτηριστικά για τον συγκεκριμένο ασθενή: κάποιος με αλλεργία στο ψάρι μπορεί να εμφανίζει μόνο δερματικές εκδηλώσεις όσες φορές τρώει ψάρι ενώ κάποιος άλλος να παθαίνει σοβαρή αναφυλακτική αντίδραση, απειλητική για τη ζωή του. Ωστόσο, τα συμπτώματα μπορεί να αλλάζουν με την πάροδο του χρόνου και η αλλεργία να εκδηλώνεται με σοβαρότερη συμπτωματολογία σε κάθε επόμενη έκθεση στο αλλεργιογόνο. Ο ειδικός αλλεργιολόγος είναι ο κατάλληλος ιατρός για να συνδυάσει τα ετερόκλητα ή σπάνια πολλές φορές συμπτώματα του ασθενούς και να θέσει τη σωστή διάγνωση.

Η αλλεργία προκαλεί εκδηλώσεις που μπορεί να είναι από απλώς ενοχλητικές (π.χ. η αισθητική παραμόρφωση προσώπου από αγγειοοίδημα) ως εξαιρετικά δυσάρεστες (π.χ. η φαγούρα που προκαλείται από την δερματική αλλεργία που ονομάζεται κνίδωση) και απειλητικές για τη ζωή (αναφυλακτική αντίδραση). Σε κάθε περίπτωση η αλλεργία περιορίζει την ποιότητα ζωής του ασθενούς και μπορεί να προκαλέσει μειωμένες επιδόσεις και/ή απουσίες από το σχολείο και την εργασία ενώ επηρεάζει την κοινωνική ζωή και τις καθημερινές δραστηριότητες.

Η αλλεργία παρουσιάζει ισχυρή γενετική προδιάθεση αλλά δεν κληρονομείται άμεσα. Δηλαδή αν ο ένας γονιός πάσχει από μια αλλεργική πάθηση όπως π.χ. αλλεργική ρινίτιδα, δεν θα κληρονομήσει ακριβώς την ίδια αλλεργία στους απογόνους του, αλλά την γενική προδιάθεση για ανάπτυξη αλλεργιών. Το αν οι απόγονοι θα αναπτύξουν τελικά αλλεργία εξαρτάται και από άλλους παράγοντες όπως είναι ο τρόπος του τοκετού (φυσιολογικός τοκετός ή καισαρική τομή), ο μητρικός θηλασμός, η ύπαρξη ατοπικής δερματίτιδας, το περιβάλλον (αστικό ή αγροτικό) κ.α. Αξίζει όμως να αναφέρουμε χαρακτηριστικά ότι αν ο ένας από τους δύο γονείς έχει κάποια αλλεργία τότε το κάθε παιδί έχει 33% πιθανότητα να αναπτύξει και αυτό κάποια αλλεργία. Αν και οι δύο γονείς είναι αλλεργικοί η πιθανότητα υπερδιπλασιάζεται (μεγαλύτερη από 66%).

Αυτή ήταν μια σύντομη παρουσίαση για το τί είναι η αλλεργία. Πιο αναλυτικά στοιχεία παρουσιάζονται για κάθε αλλεργική πάθηση ξεχωριστά στην κατηγορία αλλεργικές παθήσεις.